Het eiland Islay ligt in het zuid-westen van Schotland en slechts 18km ten noorden van de kust van Ierland. Er wordt gezegd dat Isle of Islay de oorsprong is van de eerste whisky distillaten. Islay is het vruchtbaarste van de westelijke eilanden, hoewel de gerst tegenwoordig voornaamlijk uit het buitenland komt. Er is ook veel turf, en dankzij de lochs en rivieren is er ook aan zuiver water geen gebrek.
Toen de Britten Ierland veroverden, werd deze naam verbasterd van "fuisce" tot whiskey. Het waren waarschijnlijk Ierse missionarissen die op hun beurt de distillatietechniek in Schotland introduceerden. Hoewel het process van distilleren veel ouder is het eerste bewijs op schrift gekomen in 1494 toen een monik gerst inkocht voor de productie. Er stond "eight bolls of malt to Friar John Cor wherewith to make aquavitae". "Aquavitae" betekend levenswater bij ons in de lage landen ook wel genoemd "Eau de Vie", de basis voor de whisky. Er zal ook niet veel bewijs kunnen zijn van voor die tijd omdat de boekdrukkunst (en het op schrift stellen van informatie) pas goed op gang kwam in de 15de eeuw.
Een vat met "Eau de Vie" of te wel Aquavitae, het levenswater, waar het allemaal mee begonnen is. Dit vat is een copy van het originele vat uit 1494
Er wordt aangenomen dat er al sinds de veertiende eeuw whisky wordt gemaakt op het eiland, waarvan de relatieve afgelegen ligging de smokkelpraktijk vergemakkelijkte. In 1644 werd een belasting op whisky ingevoerd, maar het eiland werd als zo vol "barbaren" beschouwd dat geen enkele belastinginspecteur er tot 1797 voet aan wal durfde te zetten.
De 8 merken die van Isle of Islay, kortweg Islay, komen zijn: Lagavulin, Bunnahabhain, Caol Ila, Bruichladdich, Bowmore, Ardbeg, Port Ellen en Laphroaig. Direct ten oosten van Islay ligt het schiereiland Kintyre met een concentratie van distilleerderijen in Campbeltown.
Ardbeg Distillery op het eiland Islay.
Vrijwel alle whisky's van Isle of Islay zijn herkenbaar aan hun sterke rokerige (Engels: Peated) karakter. Het is niet zo, en er komen steeds meer uitzonderingen bij, dat dit karakter exclusief is voor de whisky's van Isle of Islay. Er komen steeds meer "peated" whisky's van het "vasteland" van Schotland. De typering van peated whisky komt van de tijd dat het mouten met gebruik van turf gedaan werd omdat er niets anders als geschikte brandstof voorhanden was. Nu is dat wel anders.
Het omgekeerde is ook waar, niet alle whisky van Isle of Islay zijn peated. Een voorbeeld is de 12 jaar oude Coal Ila "unpeated". Let wel op de fles staat "Unpeated Malt", dit wil dus niet zeggen dat de whisky vrij is van enige rooklucht en rooksmaak. In de ketels (engels: stills) van Caol Ila wordt veel peated whisky gestookt. Aan de binnenzijde van de ketel blijft een residu achter in het koper wat nog na vele distillatie ronden zijn geur afgeeft aan de whisky. Ook blijft de peated lucht hangen in de Washbacks (=grote houten vaten of roestvrijstalen tanks gebruikt voor gisting) en wordt dit afgegeven aan de wort van de niet gerookte gerst.
Niet alle whisky's zijn even sterk gerookt. De "hoeveelheid rooksmaak" wordt uitgedrukt in het fenol gehalte van de whisky.
De hoeveelheid fenol in whisky wordt aangegeven met het het aantal PPM (Parts per Million) of te wel het aantal delen per miljoen. Dus een duizendste van een promille. Let wel, dit is niet het fenol gehalte van de whisky maar van de gemoute gerst.
Naarmate een whisky ouder wordt verliest hij zijn rokerige karakter!
Nu zou je verwachten die iedere distilleerderij zijn eigen uniek gemoute en met turf gerookte gerst zou gebruiken. Dat is niet zo, alle gemoute gerst komt uit dezelfde mouterij die in Port Ellen staat. Natuurlijk is het wel zo dat iedere distilleerderij zijn eigen "specificaties" heeft voor het proces.
Drie distilleerderijen hebben hun eigen mouterijen (Laphroaig, Kilchoman en Bowmore) en kunnen een deel van hun behoeften dekken. De overwegende rest wordt gemaakt in de mouterijen van Port Ellen Maltings
